اچ‌آی‌وی (ویروس نقص ایمنی انسانی) ویروسی است که به سلول‌هایی حمله می‌کند که به بدن در مبارزه با عفونت کمک می‌کنند. درنتیجه این ویروس افراد را در برابر عفونت‌ و بیماری‌ها آسیب‌پذیر می‌سازد. اچ‌آی‌وی از طریق تماس با مایعات بدن فرد مبتلا، معمولاً در حین رابطه جنسی محافظت‌نشده و یا از طریق استفاده مشترک از تجهیزات تزریقی انتقال می‌یابد.

در صورت عدم درمان، اچ‌آی‌وی می‌تواند منجر به بیماری ایدز (سندرم نقص ایمنی اکتسابی) شود.

ایدز چیست؟ اچ‌آی‌وی چیست؟

سندرم نقص ایمنی اکتسابی (ایدز/AIDS) یک بیماری خودایمنی و مرحله نهایی فعالیت ویروس نقص ایمنی انسانی (اچ‌آی‌وی/HIV) در بدن است. اچ‌آی‌وی به سیستم ایمنی بدن آسیب می‌رساند و توانایی آن را برای مبارزه با عفونت و بیماری مختل می‌سازد.

این ویروس معمولاً حاصل از یک عفونت مقاربتی (اس‌تی‌آی/STI) است. علاوه‌بر‌این، اچ‌آی‌وی می‌تواند از طریق تماس با خون آلوده و تزریق غیربهداشتی یا غیر‌قانونی انتقال یابد. همچنین ممکن است حین دوران بارداری، زایمان یا شیردهی از مادر به کودک سرایت کند.

هیچ درمانی برای ایدز یا اچ‌آی‌وی وجود ندارد، اما مصرف دارو می‌تواند عفونت را کنترل و از پیشرفت بیماری جلوگیری کند. درمان‌های ضدویروسی برای اچ‌آی‌وی مرگ‌ومیر ناشی از ایدز را در سراسر جهان کاهش داده‌اند و سازمان‌های بین‌المللی درحال تلاش برای افزایش دسترسی به اقدامات پیشگیرانه و درمان در کشورهای فقیر هستند.

علائم

علائم درواقع پاسخ طبیعی بدن به ویروس هستند. بسیاری از مبتلایان در اوایل علائمی مشابه با آنفولانزا را تجربه می‌کنند، اما در برخی دیگر چنین نیست. بروز علائم جدی‌ یا مدت‌دار ممکن است تا سال‌ها به طول بیانجامد.

علائم اولیه اغلب در عرض یک هفته تا یک ماه از بین می‌روند. بااین‌وجود، خطر انتشار ویروس در این دوران بسیار زیاد است.

علائم اچ‌آی‌وی و ایدز به مرحله و میزان عفونت بستگی دارند:

عفونت اولیه (اچ‌آی‌وی حاد)

برخی از افراد در عرض ۲ الی ۴ هفته پس از تماس با این ویروس دچار بیماری‌ای شبیه به آنفولانزا می‌شوند. این بیماری که به‌عنوان عفونت اولیه یا عفونت حاد اچ‌آی‌وی شناخته می‌شود، ممکن است تا چند هفته به طول بیانجامد.

علائم و نشانه‌های احتمالی عبارتند از:

• تب
• سردرد
• دردهای عضلانی و درد مفاصل
• کهیر
• گلو درد و زخم‌های دردناک دهان
• غدد لنفاوی متورم، عمدتاً روی گردن
• اسهال
• کاهش وزن
• سرفه
• تعرق شبانه

این علائم می‌توانند تا حدی خفیف باشند که حتی فرد مبتلا متوجه وجود آن‌ها نشود. بااین‌حال، میزان ویروس در جریان خون (بار ویروسی ) در این زمان بسیار زیاد است. درنتیجه عفونت در طول این دوره راحت‌تر از مرحله بعدی گسترش می‌یابد.

عفونت نهفته بالینی/ اچ‌آی‌وی مزمن

در این مرحله از عفونت که ویروس هنوز در بدن و در گلبول‌های سفید وجود دارد، بسیاری از افراد ممکن است هیچ علامت یا عفونتی نداشته باشند.

در صورت دریافت درمان ضدرتروویروسی (ای‌آر‌تی/ART)، این مرحله می‌تواند تا سال‌ها ادامه یابد؛ هرچند برخی افراد خیلی زودتر از سایرین دچار بیماری شدید می‌شوند.

عفونت اچ‌آی‌وی همراه با علائم

تکثیر ویروس و تخریب سلول‌های ایمنی – سلول‌هایی در بدن که با میکروب‌ها مبارزه می‌کنند – فرد آلوده را دچار عفونت‌های خفیف یا علائم و نشانه‌های مزمنی می‌کند:

• تب
• خستگی
• غدد لنفاوی متورم که اغلب از اولین علائم عفونت اچ‌آی‌وی است
• اسهال
• کاهش وزن
• عفونت قارچی دهان (برفک دهان)
• زونا (هرپس زوستر)
• ذات‌الریه

پیشروی به ایدز و علائم آن

دسترسی به درمان‌های ضدویروسی بهتر در قیاس با گذشته، به‌طور چشمگیری مرگ‌ومیر ناشی از ایدز را در سراسر جهان، حتی در کشورهای فقیر، کاهش داده است. به‌لطف این درمان‌های نجات‌بخش، امروزه بیشتر افراد آلوده به اچ‌آی‌وی در ایالات‌متحده به ایدز مبتلا نمی‌شوند؛ بااین‌حال، اچ‌آی‌وی بدون درمان معمولاً طی ۸ تا ۱۰ سال به ایدز تبدیل می‌شود.

با ابتلا به ایدز، سیستم ایمنی بدن به‌شدت آسیب می‌بیند؛ به‌طوری که احتمال ابتلا به بیماری‌هایی که در فردی با سیستم ایمنی سالم باعث بیماری نمی‌شوند، افزایش می‌یابد. به این موارد عفونت‌ فرصت‌طلب یا سرطان فرصت‌طلب می‌گویند.

علائم و نشانه‌های برخی از این عفونت‌ها موارد زیر را در بر می‌گیرند:

• تعرق
• لرز
• تب مکرر
• اسهال مزمن
• غدد لنفاوی متورم
• لکه‌های سفید مداوم یا ضایعات غیر‌معمول روی زبان یا داخل دهان
• خستگی مداوم و غیر‌طبیعی
• ضعف
• کاهش وزن
• بثورات یا برجستگی‌های پوستی

علل

عفونت به اچ‌آی‌وی، عامل ویروسی دارد. این بیماری‌ می‌تواند از راه‌های تماس جنسی، استفاده غیرقانونی از مواد مخدر تزریقی، استفاده از سوزن‌ و سرنگ‌های مشترک، تماس با خون آلوده یا از مادر به کودک طی دوران بارداری، زایمان یا شیردهی سرایت کند.

اچ‌آی‌وی سلول‌های تی کمک‌کننده یا CD4⁺ T، گلبول‌های سفید خون را که نقش مهمی در مبارزه با بیماری دارند، از بین می‌برد. هرچه تعداد سلول‌های CD4⁺ T کمتر شود، سیستم ایمنی ضعیف‌تر می‌شود.

چگونه اچ‌آی‌وی به ایدز تبدیل می‌شود؟

سال‌ها پیش از ابتلا به ایدز، ممکن است افراد دارای اچ‌آی‌وی با علائم محدود (یا بدون علائم) باشند. بیمار در این موارد با تشخیص ایدز مواجه می‌شود: تعداد سلول‌های CD4⁺ T به کمتر از ۲۰۰ برسد یا دچار یک عارضه تعریف‌کننده ایدز، مانند عفونت جدی یا سرطان شود.

روش‌های انتقال اچ‌آی‌وی

آلودگی به اچ‌آی‌وی با ورود خون، مایع منی یا ترشحات واژن به بدن صورت می‌گیرد. این موارد از طرق زیر رخ می‌دهند:

• برقراری رابطه جنسی واژینال، مقعدی یا دهانی با شریک آلوده‌ای که خون، مایع منی یا ترشحات واژن خود را به بدن دیگری وارد سازد. این ویروس می‌تواند از طریق زخم‌های دهان یا پارگی‌های کوچک که گاهی در مقعد، رکتوم یا واژن در حین فعالیت جنسی ایجاد می‌شود، به بدن ورود کند.
• به‌اشتراک‌گذاری لوازم تزریقی آلوده (سوزن و سرنگ) شما را در معرض خطر بالای ابتلا به اچ‌آی‌وی و سایر بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت قرار می‌دهد.
• انتقال خون: بیمارستان‌ها و بانک‌های خون منابع خون را برای وجود اچ‌آی‌وی کنترل می‌کنند؛ پس آلودگی در ایالات‌متحده و سایر کشورهای پیشرفته بسیار ناچیز است. بااین‌وجود، این خطر در کشورهای کم‌درآمدی که قادر به غربالگری تمام خون‌های اهدایی نیستند، افزایش می‌یابد.
• در دوران بارداری یا زایمان یا حین شیردهی، مادران می‌توانند نوزاد را نیز مبتلا سازند. بااین‌وجود، مادرانی که در دوران بارداری برای عفونت تحت درمان قرار می‌گیرند، می‌توانند به‌طور قابل‌توجهی خطر ابتلای نوزاد را کاهش دهند.

اچ‌آی‌وی از چه روش‌هایی انتقال نمی‌یابد؟

این ویروس از راه تماس معمولی منتقل نمی‌شود؛ بدان معنا که شما با در آغوش گرفتن، بوسیدن، رقصیدن یا دست‌دادن با فرد آلوده، به اچ‌آی‌وی یا ایدز مبتلا نمی‌شوید.

اچ‌آی‌وی از طریق هوا، آب یا نیش حشرات نیز منتقل نمی‌شود.

عوامل خطرزا در ابتلا به اچ‌آی‌وی

هر فردی با هر سن، نژاد، گرایش جنسی یا جنسیتی ممکن است به اچ‌آی‌وی یا ایدز مبتلا شود. با‌این‌وجود، خطر ابتلا در شرایط زیر افزایش می‌یابد:

• رابطه جنسی محافظت‌نشده داشته باشید: در هر بار رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید. رابطه مقعدی از رابطه واژینال نیز پرخطرتر است. با تعدد شرکای جنسی، خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی افزایش می‌یابد.

• بیماری مقاربتی داشته باشید: بسیاری از بیماری‌های مقاربتی باعث ایجاد زخم‌های باز در ناحیه تناسلی می‌شوند. این زخم‌ها به‌عنوان ورودی اچ‌آی‌وی به بدن عمل می‌کنند.

• از داروهای تزریقی غیرمجاز استفاده کنید: افرادی که از داروهای تزریقی غیرقانونی استفاده می‌کنند، اغلب از سوزن و سرنگ مشترک دارند. این مسئله آن‌ها را در تماس با قطرات خون دیگران قرار می‌دهد.

عوارض ابتلا به اچ‌آی‌وی/ ایدز

عفونت اچ‌آی‌وی سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند و احتمال ابتلا به بسیاری از عفونت‌ها و انواع خاصی از سرطان را افزایش می‌دهد.

عفونت‌های متداول اچ‌آی‌وی و ایدز

• پنوموسیستیس پنومونی (PCP): این عفونت قارچی می‌تواند منجر به بیماری شدیدی شود. اگرچه این عارضه با درمان‌های فعلی به میزان قابل‌توجهی کاهش یافته است، در ایالات‌متحده پنوموسیستیس پنومونی همچنان شایع‌ترین علت پنومونی یا ذات‌الریه در افراد آلوده به اچ‌آی‌وی است.
• کاندیدیازیس (برفک دهان): کاندیدیازیس یک عفونت شایع مرتبط با اچ‌آی‌وی است که منجر به التهاب و ایجاد یک پوشش ضخیم و سفید روی دهان، زبان، مری یا واژن می‌شود.

• سل: یک عفونت فرصت‌طلب شایع مرتبط با اچ‌آی‌وی است. در سراسر جهان، سل عامل اصلی مرگ‌ومیر در میان افراد مبتلا به ایدز است که به‌دلیل استفاده گسترده از داروهای اچ‌آی‌وی، در ایالات‌متحده کمتر رایج است.

• سیتومگالوویروس: این ویروس رایج تبخال از مایعات بدن مانند بزاق، خون، ادرار، مایع منی و شیر مادر منتقل می‌شود. یک سیستم ایمنی سالم ویروس را غیرفعال و در بدن خفته می‌سازد. در صورت تضعیف سیستم ایمنی بدن، ویروس دوباره ظاهر می‌شود و به چشم، دستگاه گوارش، ریه یا سایر اندام‌ آسیب می‌رساند.

• مننژیت کریپتوکوکی: مننژیت عبارت است از التهاب غشا و مایع اطراف مغز و نخاع (مننژ). این عارضه یک عفونت شایع سیستم عصبی مرکزی مرتبط با اچ‌آی‌وی است که توسط قارچ موجود در خاک ایجاد می‌شود.

• توکسوپلاسموز: این عفونت بالقوه کشنده توسط توکسوپلاسما گوندی ایجاد می‌شود که انگلی است که عمدتاً توسط گربه‌ها منتشر می‌شود. گربه‌های آلوده انگل‌ را با مدفوع خود دفع می‌کنند که ممکن است به سایر حیوانات و انسان‌ها سرایت کند. توکسوپلاسموز می‌تواند باعث بیماری قلبی و در صورت سرایت به مغز، سبب تشنج شود. بااین‌وجود، لازم به ذکر است که بعید است که با لمس یک گربه آلوده در معرض انگل قرار بگیرید. علاوه‌براین، گربه‌های خانگی که طعمه خود را شکار نمی‌کنند یا با گوشت خام تغذیه نمی‌شوند، به‌احتمال‌زیاد به توکسوپلاسما آلوده نمی‌شوند. این انگل از طریق گوشت خوب پخته نشده نیز انتقال می‌یابد.

سرطان‌های مرتبط با اچ‌آی‌وی و ایدز

این سرطان‌ها به‌طور کلی سرطان‌های مرتبط با اچ‌آی‌وی نام دارند که سه مورد از آن‌ها به‌عنوان سرطان‌ تعریف‌کننده ایدز یا بدخیمی‌های تعریف‌کننده ایدز شناخته می‌شوند: لنفوم، سارکوم کاپوزی و سرطان دهانه رحم.

• لنفوم: این سرطان از گلبول‌های سفید آغاز به کار می‌کند. شایع‌ترین علامت اولیه تورم بدون درد غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل یا کشاله ران است.

• سارکوم کاپوزی: تومور دیواره رگ‌های خونی، سارکوم کاپوزی، معمولاً به‌صورت ضایعات صورتی، قرمز یا بنفش روی پوست و دهان ظاهر می‌شود. در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، ضایعات ممکن است قهوه‌ای تیره یا سیاه به‌نظر برسند. سارکوم کاپوزی می‌تواند اندام‌های داخلی ازجمله دستگاه گوارش و ریه‌ها را نیز تحت تأثیر قرار دهد.

• سرطان‌های مرتبط با اچ‌پی‌وی/HPV: این سرطان‌ها ناشی از عفونت ویروس پاپیلومای انسانی یا اچ‌پی‌وی هستند: سرطان مقعد، دهان و دهانه رحم.

سایر عوارض

• سندرم هدر‌رفتن یا ازدست‌دادن: اچ‌آی‌وی یا ایدز درمان‌نشده می‌تواند سبب کاهش وزن یا کاهش میزان عضله قابل‌توجهی شود که اغلب با اسهال، ضعف مزمن و تب همراه است.

• عوارض عصبی: اچ‌آی‌وی می‌تواند علائم عصبی مانند گیجی، فراموشی، افسردگی، اضطراب و مشکل در راه‌رفتن ایجاد کند. اختلالات عصبی-شناختی مرتبط با اچ‌آی‌وی از علائم خفیف تغییرات رفتاری و کاهش عملکرد ذهنی تا زوال عقل شدید که باعث ضعف و ناتوانی در عملکرد می‌شود، متغیر است.
• بیماری کلیوی: نفروپاتی مرتبط با اچ‌آی‌وی التهاب فیلترهای ریز کلیه است که مایعات اضافی و مواد زائد را از خون خارج و به ادرار منتقل می‌کنند و اغلب افراد سیاه‌پوست یا اسپانیایی‌تبار را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
• بیماری کبدی: بیماری کبد نیز یک عارضه مهم است؛ به‌ویژه در افرادی که هپاتیت بی (Hepatitis B) یا هپاتیت سی (Hepatitis C) نیز دارند.

پیشگیری از اچ‌آی‌وی و ایدز

هیچ واکسنی برای جلوگیری از عفونت اچ‌آی‌وی و هیچ درمانی برای اچ‌آی‌وی وی ایدز وجود ندارد؛ اما می‌توانید از خود و دیگران در برابر ابتلا محافظت کنید.

• پروفیلاکسی قبل از تماس با ویروس را درنظر بگیرید. داروهای خوراکی ترکیبی امتریسیتابین به همراه تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات، امتریسیتابین و تنوفوویر آلافنامید فومارات (دسکووی) می‌توانند خطر ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی را در افراد در معرض خطر بسیار بالا کاهش دهند. طبق گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری، این روش قابلیت کاهش خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی از رابطه جنسی تا حدود ۹۹ درصد و از تزریق مواد مخدر تا ۷۴ درصد را دار است. بااین‌حال، دسکووی در افرادی که رابطه جنسی واژینال پذیرا دارند (به‌اصطلاح مفعول هستند) مورد مطالعه قرار نگرفته است.

سازمان غذا و داروی ایالات‌متحده کابوتگراویر را به‌عنوان اولین دسته از پروفیلاکسی قبل از تماس تزریقی تأیید کرده که در کاهش خطر ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی مقاربتی در افراد در معرض خطر بسیار بالا، مؤثر است. یک نفر از کادر درمان تزریق را انجام می‌دهد. پس از دو تزریق ماهانه اولیه، کابوتگراویر هر دو ماه یک بار تزریق می‌شود. تزریق گزینه جایگزینی برای قرص روزانه است.

این داروها صرفاً برای پیشگیری از اچ‌آی‌وی تجویز می‌شوند؛ پس پیش از شروع دوره، به آزمایش اچ‌آی‌وی نیاز دارید. این آزمایش هر سه ماه یک بار تکرار می‌شود. همچنین عملکرد کلیه را قبل از تجویز تراوادا و هر ۶ تا ۱۲ ماه یک بار آزمایش می‌کنند.

مصرف قرص به‌صورت روزانه توصیه می‌شود. از آنجایی که قرص‌ها از بیماری‌های مقاربتی جلوگیری نمی‌کنند، حفظ رابطه جنسی ایمن ضروری است. درصورتی‌که فردای دارای هپاتیت بی باشد، تحلیل بیماری‌های عفونی یا کبدی پیش از شروع مصرف داروها ضروری خواهد بود.

• از درمان به‌عنوان پیشگیری استفاده کنید. درصورتی‌که اچ‌‌آی‌وی دارید، مصرف دارو می‌تواند از آلودگی شریک زندگی شما به این ویروس جلوگیری کند. اگر مطمئن شوید که بار ویروسی شما غیرقابل تشخیص است، یعنی آزمایش خون هیچ ویروسی را نشان نمی‌دهد، ویروس را از طریق رابطه جنسی به دیگران منتقل نخواهید کرد.

• در صورت تماس با اچ‌آی‌وی، همانند آلودگی از طریق ارتباط جنسی، نیدل شدن (سوزن یا تزریق)، یعنی استفاده از پروفیلاکسی پس از مواجهه توصیه می‌شود. مصرف این داروها در اسرع وقت و تا ۷۲ ساعت اولیه می‌تواند خطر ابتلا به اچ‌آی‌وی را تا حد زیادی کاهش دهد. دوره مصرف این دارو ۲۸ روز است.

• در هر بار رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید.

هر بار که رابطه مقعدی یا واژینال دارید، از کاندوم جدید استفاده کنید. خانم‌ها می‌توانند از کاندوم زنانه نیز استفاده کنند. اگر از روا‌ن‌کننده یا لوبریکانت استفاده می‌کنید، مطمئن شوید که بر پایه آب است. روان‌کننده‌های بر پایه روغن می‌توانند کاندوم را تضعیف سازند و موجب پارگی آن شوند. در طول رابطه جنسی دهانی از یک کاندوم بدون روغن و برش‌خورده یا یک بند دندان استفاده کنید.

• درصورتی‌که اچ‌آی‌وی دارید، حتماً شریک جنسی خود را مطلع سازید.
• از سرنگ‌های آلوده استفاده نکنید. اگر اعتیاد دارید، از مراکز مبارزه با مواد مخدر کمک بگیرید.

• در صورت بارداری، سرعت اقدام برای پیشگیری از انتقال ویروس به جنین بسیار حائز اهمیت است و با درمان طی این دوران، احتمال انتقال به میزان چشم‌گیری کاهش می‌یابد.

• شواهد حاکی از آن است که ختنه‌کردن مردان خطر ابتلا به عفونت اچ‌آی‌وی را کاهش می‌دهد.

تشخیص

اچ‌آی‌وی از طریق آزمایش خون یا بزاق دهان قابل تشخیص است. این آزمایش‌ها عبارتند از:

• تست ترکیبی آنتی‌ژن/ آنتی‌بادی: این آزمایش‌ معمولاً شامل خون‌گیری وریدی است. آنتی‌ژن‌ها موادی روی ویروس هستند و معمولاً ظرف چند هفته پس از تماس با اچ‌آی‌وی از آن جدا می‌شوند.

با آلودگی به اچ‌آی‌وی، سیستم ایمنی بدن آنتی‌بادی تولید می‌کند. تشخیص آنتی‌بادی ممکن است هفته تا ماه‌ها به طول بیانجامد. تست ترکیبی آنتی‌ژن/آنتی‌بادی می‌تواند پس از ۲ تا ۶ هفته پس از قرار‌گرفتن در معرض ویروس، مثبت شود.

• آزمایش آنتی‌بادی: این آزمایش در جستجوی آنتی‌بادی اچ‌آی‌وی در خون یا بزاق است. بیشتر آزمایش‌های راپید (سریع) اچ‌آی‌وی، ازجمله خودآزمایی‌هایی که در خانه انجام می‌شوند، آزمایش‌های آنتی‌بادی هستند. آزمایش آنتی‌بادی می‌تواند ۳ تا ۱۲ هفته پس از آلودگی، مثبت شود.

• آزمایش اسید نوکلئیک: این آزمایش‌ میزان ویروس را در خون (بار ویروسی) جستجو می‌کند. این آزمایش با خون‌گیری وریدی همراه است. علاوه‌براین، آزمایش اسید نوکلئیک اولین تستی است که پس از تماس با اچ‌آی‌وی مثبت می‌شود.

درصورتی‌که نتایج این تست‌ها منفی باشد، ممکن است برای تأیید نتیجه نیاز به آزمایش مجدد در چند هفته تا ماه بعد باشد.

آزمایش برای دوران بیماری و درمان

در صورت تشخیص اچ‌آی‌وی مثبت، ضروری است یک متخصص برای موارد زیر به بیمار کمک کند:

• بررسی نیاز به آزمایش‌های بیشتر
• تعیین بهترین روش رتروویروسی برای بیمار
• نظارت بر پیشرفت بیماری و سلامت فرد مبتلا

در صورت مثبت‌بودن تست اچ‌آی‌وی، چندین آزمایش به پزشک برای تعیین بهترین روش درمان کمک می‌‌کند:

• تعداد سلول‌های CD4⁺ T: سلول‌های CD4⁺ T گلبول‌های سفید خونی هستند که به‌طور خاص توسط اچ‌آی‌وی مورد هدف قرار می‌گیرند و از بین می‌روند. حتی اگر هیچ علامتی نداشته باشید، زمانی که تعداد سلول‌های CD4⁺ T به زیر ۲۰۰ برسد، عفونت اچ‌آی‌وی به ایدز تبدیل شده است.

• بار ویروسی: این آزمایش میزان ویروس را در خون بیمار اندازه‌گیری می‌کند. پس از شروع درمان، هدف رسیدن به یک بار ویروسی غیرقابل شناسایی است. این اقدام به‌طور قابل‌توجهی شانس ابتلا به عفونت‌های فرصت طلب و سایر عوارض مرتبط با اچ‌آی‌وی را کاهش می‌دهد.
• مقاومت دارویی: برخی از سویه‌های اچ‌آی‌وی به دارو مقاومند. این آزمایش به درمانگر در تشخیص اینکه آیا فرم خاص ویروس بیمار مقاومت دارد یا خیر، کمک می‌کند.

آزمایش تحلیل عوارض

درمانگر ممکن است مواردی را برای تحلیل عفونت و عوارض تجویز کند:

• بیماری سل
• هپاتیت بی یا عفونت ویروس هپاتیت سی
• بیماری‌های مقاربتی
• آسیب کبد یا کلیه
• عفونت مجاری ادراری
• سرطان دهانه رحم و مقعد
• سیتومگالوویروس
• توکسوپلاسموز

درمان

درحال‌حاضر هیچ درمانی برای اچ‌‌آی‌وی یا ایدز وجود ندارد. پس از آلودگی به اچ‌آی‌وی، بدن هرگز نمی‌تواند از شر آن خلاص شود. بااین‌حال، بسیاری از داروها می‌توانند اچ‌آی‌وی را کنترل و از عوارض آن جلوگیری کنند. این داروها درمان ضدرتروویروسی (ART) نام دارند. فارغ از مرحله یا عوارض عفونت، شروع درمان با روش ضدرتروویروسی ضرورت خواهد داشت.

این روش معمولاً ترکیبی از دو یا چند دارو از چندین کلاس دارویی متفاوت و دارای بیشترین شانس برای کاهش میزان اچ‌آی‌وی خون است. انواع مختلفی از ART در قالب چندین دارو در یک قرص ترکیب و برای مصرف، روزانه یک بار توصیه می‌شوند.

هر دسته از داروها ویروس را به روش متفاوتی تحت تأثیر قرار می‌دهد. درمان ترکیبی از داروهایی از طبقات مختلف را شامل می‌شود:

• بررسی مقاومت دارویی فردی (ژنوتیپ ویروسی)
• خودداری از ایجاد سویه‌های جدید اچ‌پی‌وی که به دارو مقاوم هستند
• حداکثرسازی سرکوب‌کردن ویروس در خون
• معمولاً دو دارو از یک دسته به همراه داروی سوم از دسته دیگر استفاده می‌شوند

دسته‌بندی داروهای ضد‌اچ‌آی‌وی عبارتند از:

• مهارکننده‌های غیرنوکلئوزیدی ترانس کریپتاز یا رونوشت‌بردار معکوس (NRTIs) پروتئین موردنیاز اچ‌آی‌وی را برای کپی‌کردن از خود از بین می‌برند. به عنوان مثال، می‌توان به افاویرنز، ریلپیویرین و دوراویرین اشاره کرد.
• مهارکننده‌های نوکلئوزیدی یا نوکلئوتیدی ترانس کریپتاز معکوس نسخه‌های معیوب بلوک‌های سازنده‌ای هستند که اچ‌آی‌وی برای کپی‌کردن از خود به آن‌ها نیاز دارد؛ آباکاویر (زیاژن)، تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات، امتریسیتابین، لامیوودین و زیدوودین در این دسته قرار دارند.
• داروهای ترکیبی نیز در دسترس هستند؛ مانند امتریسیتابین/تنوفوویر دیزوپروکسیل فومارات و امتریسیتابین/تنوفوویر آلافنامید فومارات.
• مهارکننده‌های پروتئاز: پروتئاز اچ‌آی‌وی را غیرفعال می‌کنند. پروتئاز آنزیمی است که از تکثیر اچ‌آی‌وی جلوگیری می‌کند. به عنوان مثال، می‌توان به آتازاناویر، داروناویر و لوپیناویر/ریتوناویر اشاره نمود.

• مهارکننده‌های اینتگراز با غیرفعال‌کردن پروتئینی به نام اینتگراز کار می‌کنند که اچ‌آی‌وی از آن برای وارد‌کردن مواد ژنتیکی خود به سلول‌های CD4⁺ T استفاده می‌کند. برای مثال، بیکتگراویر سدیم/امتریسیتابین/تنوفوویر آلافنامید فومارات، رالتگراویر، دولوتگراویر و کابوتگراویر در این دسته هستند.

• مهارکننده‌های ورود یا همجوشی: از ورود اچ‌آی‌وی به سلول‌های CD4⁺ T جلوگیری می‌کند؛ همانند انفوویرتاید و ماراویروک.

شروع و تداوم درمان

ضروری است که تمامی افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی، صرف‌نظر از تعداد یا علائم سلول‌های CD4⁺ T، داروهای ضدویروسی مصرف کنند.

حفظ بار ویروسی غیرقابل تشخیص اچ‌آی‌وی در خون بهترین راه برای برای سالم ماندن است.

برای مؤثر واقع‌شدن درمان ضدرتروویروسی، مصرف داروها براساس تجویز بسیار ضروری است. موارد زیر در موفقیت این درمان نقش دارند:

• قوی نگه‌داشتن سیستم ایمنی
• کاهش احتمال ابتلا به عفونت
• کاهش احتمال ابتلا به اچ‌آی‌وی مقاوم به درمان
• کاهش احتمال انتقال اچ‌آی‌وی به سایر افراد

عوارض جانبی درمان

عوارض جانبی درمان می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• بیماری قلبی
• آسیب کلیه و کبد
• تضعیف یا نابودی استخوان‌ها
• قند خون بالا
• مشکلات شناختی و عاطفی و همچنین مشکلات خواب

درمان بیماری‌های مرتبط با افزایش سن

در صورت ابتلا به اچ‌آی‌وی ممکن است کنترل برخی از مسائل بهداشتی که بخشی طبیعی از روند پیری هستند، دشوارتر شود. برای مثال، برخی از داروهای پرکاربرد برای بیماری‌های قلبی، استخوانی یا متابولیک مرتبط با سن، ممکن است تداخل خوبی با داروهای ضد‌اچ‌آی‌وی نداشته باشند. لذا لازم است این بیماران با درمانگر خود در مورد تداخل دارویی مشورت نمایند.

جوابدهی درمان

درمانگر بار ویروسی و تعداد سلول‌های CD4⁺ T را برای تعیین نتیجه‌بخشی درمان اچ‌آی‌وی کنترل می‌کند. این موارد در ابتدا طی هر ۴ تا ۶ هفته و سپس ۳ تا ۶ ماه یک بار تحلیل می‌شوند.

درمان باید بار ویروسی را تا جایی که در خون قابل تشخیص نباشد، کاهش دهد؛ هرچند این به‌معنای ازبین‌رفتن اچ‌آی‌وی نیست. حتی اگر نتوان آن را در خون یافت، اچ‌آی‌وی همچنان در سایر نقاط بدن مانند غدد لنفاوی و اندام‌های داخلی وجود دارد.

شیوه زندگی و درمان‌های خانگی

در کنار دریافت درمان پزشکی، ضروری است که در مراقبت شخصی نقشی فعال داشته باشید. توصیه‌های زیر ممکن است به شما کمک کند تا مدت بیشتری سالم بمانید:

• غذاهای سالم بخورید. مطمئن شوید که تغذیه کافی دریافت می‌کنید. میوه و سبزیجات تازه، غلات کامل و پروتئین بدون چربی به شما کمک می‌کنند تا قوی بمانید، انرژی بیشتری به شما می‌دهند و سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند.

• از مصرف گوشت، تخم‌مرغ و سایر مواد غذایی خام خودداری نمایید. بیماری‌های مرتبط با غذا می‌تواند به‌ویژه در افرادی که به اچ‌آی‌وی آلوده هستند، تشدید یابند. گوشت را خوب بپزید. از محصولات لبنی غیر پاستوریزه، تخم‌مرغ خام و غذاهای دریایی خام مانند صدف، سوشی یا ساشیمی خودداری کنید.

• واکسن‌های مناسب را دریافت کنید. این واکسن‌ها ممکن است از عفونت‌های معمولی مانند ذات‌الریه و آنفولانزا جلوگیری کنند. همچنین واکسن‌های دیگری ازجمله واکسن اچ‌پی‌وی، هپاتیت آ و هپاتیت بی، برای این بیماران مفید خواهد بود. واکسن‌های غیرفعال به‌طور کلی بی‌خطر هستند، اما بیشتر واکسن‌های حاوی ویروس‌های زنده به‌دلیل ضعف سیستم ایمنی فرد مبتلا، ایمن نیستند.

• مراقب حیوانات همراه باشید. برخی از حیوانات ممکن است حامل انگل‌هایی باشند که می‌تواند باعث عفونت در افراد اچ‌آی‌وی مثبت شود. مدفوع گربه می‌تواند باعث توکسوپلاسموز شود، خزندگان می‌توانند حامل سالمونلا باشند و پرندگان می‌توانند ناقل کریپتوکوک یا هیستوپلاسموز باشند. در صورت تماس با حیوانات یا خالی‌کردن جعبه زباله، دست‌های خود را بشویید.

درمان جایگزین

مصرف مکمل‌های غذایی که در تقویت سیستم ایمنی نقش دارند، برای بیماران دارای اچ‌آی‌وی کارا خواهد بود. بااین‌حال، هیچ پژوهشی بر افزایش ایمنی با مکمل غذایی دلالت نمی‌کند و حتی بسیاری از آن‌ها ممکن است در عملکرد سایر داروهای نیز اختلال ایجاد کنند. پیش از انجام هرگونه اقدام در این راستا، با درمانگر خود مشورت کنید.

مکمل‌هایی که ممکن است مفید باشند

شواهد کمی در مورد اثربخشی و مزایای مکمل‌های اچ‌آی‌وی وجود دارد. برخی از نمونه‌ها با تحقیقات محدود عبارتند از:

• استیل ال کارنیتین: پژوهشگران از استیل ال کارنیتین برای درمان درد عصبی، بی‌حسی یا ضعف (نوروپاتی) در افراد مبتلا به دیابت استفاده می‌کنند. همچنین در صورت کمبود، این ماده ممکن است نوروپاتی مرتبط با اچ‌آی‌وی را کاهش دهد.
• پروتئین آب پنیر (پروتئین وی) و اسیدهای آمینه خاص: شواهد اولیه نشان می‌دهد که پروتئین وی، یک محصول جانبی پنیر، می‌تواند به افزایش وزن برخی افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی کمک کند. اسیدهای آمینه ال-گلوتامین، ال-آرژنین و هیدروکسی متیل بوتیرات نیز ممکن است به افزایش وزن کمک کنند.

• پروبیوتیک‌ها: شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد پروبیوتیک ساکارومایسس بولاردی ممکن است اسهال مرتبط با اچ‌آی‌وی را تعدیل کند، اما ضروری است تنها مطابق با طبق دستور مصرف شود. محققان آغوز گاو (اولین شیر پس از زایمان گاو) را نیز برای درمان اسهال تحلیل کرده‌اند، اما هنوز نتایج کافی به‌دست نیامده است.

• ویتامین و مواد معدنی: دز پایین ویتامین‌های E ،D ،A ،C و B و همچنین مواد معدنی روی، آهن و سلنیوم ممکن است مفید واقع شوند. از آنجایی که مصرف بیش‌ازحد ویتامین و مواد معدنی پتانسیل آسیب‌رسانی را دارد، ضروری است پیش از مصرف با درمانگر مشورت نمایید.

مکمل‌هایی که ممکن است خطرناک باشند

در صورت ابتلا به اچ‌آی‌وی از مصرف موارد جلوگیری کنید:

• مخمر سنت جان یا عصاره علف چای: یکی از داروهای رایج افسردگی است که می‌تواند اثربخشی چندین نوع داروی ضد‌اچ‌آی‌وی را به نصف کاهش دهد.

• مکمل‌های سیر: اگرچه سیر به‌خودی‌خود ممکن است به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند، اما مکمل‌های سیر ممکن است با برخی از داروهای ضد‌اچ‌آی‌وی تداخل داشته باشند و توانایی آن‌ها را کاهش دهند. مصرف گهگاه سیر در غذا بی‌خطر به‌نظر می‌رسد.

• عصاره مخمر برنج قرمز: برخی افراد از این ماده برای کاهش کلسترول استفاده می‌کنند، اما در صورت مصرف یک مهارکننده پروتئاز یا استاتین نیاز است که از آن اجتناب کنید.

تمارینی مانند یوگا، مراقبه (مدیتیشن) و ماساژ باعث کاهش استرس و همچنین ایجاد آرامش و بهبود کیفیت زندگی می‌شود. اطلاعات در این خصوص کامل نیست، اما این موارد می‌توانند به افرادی که در تقلا با ‌اچ‌آی‌وی زندگی می‌کنند، کمک کند.

اقدامات لازم در صورت ابتلا

اگر فکر می کنید ممکن است عفونت اچ‌آی‌وی داشته باشید، احتمالاً در ابتدا با یک درمانگر عمومی ملاقات خواهید داشت. پس از آن، ممکن است به یک متخصص بیماری‌های عفونی ارجاع داده شوید.

آمادگی پیش از مراجعه

پیش از قرار ملاقات با پزشک معالج، پاسخ این پرسش‌ها را در نظر و همراه خود داشته باشید:

• فکر می‌کنید از چه طریقی در معرض ویروس قرار گرفته‌اید؟
• چه علائمی دارید؟
• آیا فعالیت‌های پرخطر، همانند رابطه جنسی محافظت‌نشده یا تزریق با سرنگ آلوده، داشته‌اید؟
• چه دارو و مکملی مصرف می‌کنید؟

پزشک چه اقداماتی انجام می‌دهد؟

معمولاً پزشک یا درمانگر سؤالاتی در مورد سلامتی و سبک زندگی می‌پرسد و یک معاینه فیزیکی کامل انجام می‌دهد و بیمار را برای موارد زیر تحلیل می‌کند:

• تورم غدد لنفاوی
• ضایعات روی پوست یا داخل دهان
• مشکلات سیستم عصبی
• صداهای غیرطبیعی در ریه
• اندام‌های متورم در شکم

رعایت چه نکاتی پیش از تشخیص ضروری است؟

 اگر گمان می‌کنید که به اچ‌آی‌وی مبتلا شده‌اید، از رابطه جنسی محافظت‌نشده اجتناب کنید. اگر از داروی تزریقی استفاده می‌کنید، همیشه از سوزن تازه استفاده کنید و سوزن خود را به اشتراک نگذارید.

تبعیض و اچ‌آی‌وی

با وجود اینکه راهی طولانی را در راستای درک و شناخت اچ‌آی‌وی و ایدز پیموده‌ایم، همچنان تبعیض علیه افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی/ایدز بیداد می‌کند. هرچند پیشرفت‌های پزشکی زندگی با این بیماری را تسهیل کرده، اما همچنان بزرگ‌ترین چالش برای بسیاری از مبتلایان، ننگی است که این وضعیت به‌دنبال دارد.

ممکن است افراد در‌خصوص نگاه دیگران به ‌آن‌ها و قضاوت درباره گرایش جنسی یا مصرف مواد مخدر دچار نگرانی باشند. این ترس‌ها و نگرانی‌ها ممکن است منجر به رفتارهایی می‌شود که فرد و سایرین را در معرض خطر قرار می‌دهد. این رفتارها عبارتند از:

• اجتناب از انجام آزمایش اچ‌آی‌وی
• عدم استفاده از کاندوم
• پنهان‌کردن وضعیت اچ‌آی‌وی مثبت از شرکای جنسی
• اجتناب از مراقبت‌های پزشکی نجات‌بخش و کمک‌کننده
• عدم مصرف دارو طبق دستور
• پنهان‌کردن مشکلات سلامتی از خانواده

شیوع ایدز در میان آفریقایی-آمریکایی‌ها بسیار بیشتر است. هوموفوبیا و ترس از افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی‌/ایدز به‌ویژه در جامعه آفریقایی-آمریکایی بسیار قوی است؛ بدان معنا که بسیاری از مردم از تصدیق گرایش جنسی یا وضعیت اچ‌آی‌وی مثبت خود می‌ترسند. به این دلایل، بسیاری ترجیح می‌دهند به‌جای مواجهه با انگ اچ‌آی‌وی/ایدز، خطر ابتلا به عفونت را بپذیرند.

واقعیت تبعیض

اعتیاد‌هراسی به تبعیض علیه افرادی که از طریق تزریق به اچ‌آی‌وی مبتلا شده‌اند، دامن زده است. این پدیده بر باورهای منفی و اشتباهی در مورد افرادی که از مواد مخدر غیرقانونی استفاده می‌کنند، متمرکز است. ازجمله این تصورات نادرست این باور است که اعتیاد یک شکست اخلاقی است و معتادان یا قادر به تغییر این رویه نیستند و یا به‌کلی نمی‌خواهند تغییری ایجاد کنند. این پیش‌داوری‌ها موجب شده است که بسیاری از افرادی که مواد مخدر مصرف کرده‌اند در زمان مناسب به مراکز درمانی مراجعه نکنند. این بار سنگین می‌تواند انزوا، اضطراب، پریشانی و افسردگی را در میان افرادی که اچ‌آی‌وی مثبت دارند، افزایش دهد.

اقداماتی برای مقابله با تبعیض

راه‌های بسیاری برای غلبه با تبعیض و ننگ حاصل از ابتلا وجود دارد:

• درخصوص وضعیت بیماری به خود و دیگران آموزش دهید. تبعیض علیه افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی اغلب ریشه در عدم درک درست در مورد ویروس و نحوه انتشار آن دارد.
• در مورد حقوق قانونی خود کسب اطلاع کنید؛ به عنوان مثال، قانون آمریکایی‌های دارای معلولیت، کارفرمایان را ملزم می‌سازد تا نیازهای کارگران دارای مسائلی چون اچ‌آی‌وی را تا زمانی که به وظایف خود عمل می‌کنند، برآورده سازند.
• فعال و اکتیویست شوید. یکی از بهترین راه‌ها برای مقابله با تبعیض، حمایت از تغییر در سیاست‌هایی است که افراد مبتلا به اچ‌‌آی‌وی را از دریافت مراقبت، مسکن و احترام موردنیازشان بازمی‌دارد.
• موضوع را با کسانی که به ‌آن‌ها اعتماد دارید در میان بگذارید. جز موارد ضروری، همچون شریک جنسی، لازم نیست همه از وضعیت شما مطلع باشند؛ اما در این بین به افرادی که به شما نزدیک و آرامش‌بخش هستند اطلاع دهید.
• از سایرین درخواست حمایت کنید. مطالعات نشان داده‌اند افرادی که دارای حمایت اجتماعی هستند، کمتر دچار احساس شرم یا سرخوردگی می‌شوند. اگر از خانواده خود در این راستا ناامید هستید، می‌توانید به بخش بهداشت عمومی محلی یا گروه‌های حامی از مبتلایان به اچ‌آی‌وی مراجعه کنید.

سؤالات متداول