اما آنچه اکنون اضافه شده و تبدیل به مساله جدید به‌‌‌ ویژه در سال گردشگری فعلی برای طبیعت شده، شکل جدید سفرهای چادرمانی است که در یک‌سال گردشگری گذشته (از تابستان پارسال تا آخر شهریور امسال) اتفاق افتاده است که گردشگران ضربه و خسارت جدیدی به محیط‌زیست به‌‌‌ویژه طبیعت شمال وارد کردند. اما آنچه در اینجا مورد توجه قرار می‌گیرد این است که آیا در این اتفاق جدید مانند گذشته، تنها گردشگر مقصر است؟

با تحلیل وضعیت موجود باید بیان کرد که متهم اصلی در این اتفاق سیاستگذاران اقتصادی هستند که به‌‌‌دلیل ناتوانی در کنترل تورم و افزایش هزینه‌‌‌های زندگی ایرانی‌‌‌ها، باعث شد سفرهای یک‌سال گذشته به‌‌‌ویژه در تابستان امسال با مسافرت فقیرانه روبه‌رو شود. این اتفاق عمدتا تاثیرات خود را روی محیط‌زیست و طبیعت نشان می‌‌‌دهد.

با وجود این، باید این موضوع را نیز درنظر داشت که اگرچه تعداد چادر افزایش یافته و این باعث شده تا حجم سفرهای فقیرانه به شکل محسوسی افزایش یابد اما این به معنای کاهش اقامت در خانه‌‌‌های اقوام، ویلاهای شخصی و اجاره‌‌‌ای، هتل‌‌‌ها و اقامتگاه‌‌‌ها نیست. سفرها به ویلاهای شخصی، اجاره‌‌‌ای، هتل‌‌‌ها و خانه اقوام همچنان به قوت خود باقی است و حتی براساس آمارهای ارائه شده از سوی صادق برزگر، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری مازندران از ابتدای تیر ماه تا ۲۴ شهریور امسال استان مازندران پذیرای ۳۶ میلیون و ۵۲۳هزار و ۶۹۶ مسافر بوده است که این آمارها براساس ضریب اشغال مسافران در مراکز اقامتی رسمی و غیررسمی بر اساس اقامت نفر شب بوده است.

برزگر تعداد مسافران ورودی به مازندران در نیمه اول سال را در حدود ۷۴ میلیون نفر برآورد کرد که در مقایسه با سال گذشته (با ۶۰ میلیون مسافر) رشد نسبی را تجربه کرده است. همچنین براساس اعلام ولی جهانی، مدیرکل میراث و گردشگری گیلان، در نیمه اول امسال گیلان پذیرای ۳/ ۵۷ میلیون مسافر بوده که در مقایسه با سال گذشته رشد ۲۴درصدی را تجربه کرده است.

فقر اقتصادی عامل فقر گردشگری

اما چیزی که فرای افزایش ورود مسافران و ضریب اشغال مراکز اقامتی رسمی و غیررسمی مورد توجه قرار می‌گیرد، افزایش چادرخوابی چندروزه مسافران در سفر به شمال است که به‌‌‌ویژه در شهریور امسال بیش از هر زمانی افزایش یافته است. میزان چادرخوابی نسبت به دیگر شکل‌‌‌های اقامتی افزایش نداشته بلکه در مقایسه با خود افزایش را تجربه کرده و تغییراتی اساسی در شکل خود داده است. چادرمانی در سال‌‌‌های قبل به این شکل بوده که مسافران برای استراحت کوتاه چند ساعتی را در پارک‌ها و مراکز تعیین شده در داخل شهرها و جاده‌‌‌ها و معابر چادر می‌‌‌زدند و پس از آن به مسیر خود ادامه می‌‌‌دادند اما در تابستان امسال چیزی که در این شکل از اقامت چشمگیر بوده، این بود که مسافران به مدت چند شب در چادرها اقامت دارند. اگرچه در سال‌‌‌های گذشته هم این امر وجود داشته اما تا این اندازه محسوس نبوده است.

مشکل افزایش چادرخوابی چند روزه در سفرهای شمال نیست بلکه اصل ماجرا اینگونه است که تا شعاع ۱۰۰ متری، در هر چادری که وجود دارد، انواع زباله‌‌‌های تولیدی ۲۴ ساعته خانواده از دستمال‌کاغذی گرفته تا پسماندهای غذایی رویت می‌شود. زباله‌‌‌هایی که تقریبا تمام مسیر حتی لابه‌لای سنگ‌ها نیز رسوخ کرده است و به دلیل حجم بیش از اندازه زباله تولیدی مسافران، بومی‌‌‌ها و دوستداران محیط‌زیست مجبور به جمع‌‌‌آوری بخش عظیمی از زباله شدند تا دیگر مسافران بتوانند از طبیعت برخوردار شوند و مجبور به اسکان در فضایی مملو از زباله نباشند؛ هرچند در اوج شلوغی‌‌‌ها این اتفاق امری بعید به‌ ‌‌نظر می‌‌‌رسد.

این چالش جدید گردشگری در شمال را باید از دو منظر اقتصادی و محیط‌زیستی مورد تحلیل قرار داد. از بعد اقتصادی باید بیان کرد که متهم اصلی این ماجرا، سیاستگذاران اقتصادی هستند که معیشت و اقتصاد خانوارها را با چالش‌‌‌هایی جدی مواجه کرده‌‌‌اند. براساس آمارهای ارائه‌شده «رشد هزینه سالانه زندگی خانوارها» دست‌کم طی دو سال گذشته در مقایسه با سه دهه گذشته دو برابر شده است و میانگین تورم طی سه دهه گذشته تقریبا ۲۰ تا ۲۵‌درصد بود. این در حالی است که طی سه‌سال اخیر این رقم از ۴۰درصد عبور کرده است.

این فشار اقتصادی مضاعف بر خانوارها باعث شده است تا خانواده‌‌‌ها برای فرار از هزینه‌‌‌های اضافی، مخارجی که به‌‌‌گمان خود غیرضروری هستند همچون سفر و گردشگری را از سبد هزینه‌‌‌های خود حذف کنند تا این بودجه را برای تامین خوراک و مسکن خود ارائه دهند. در حالی که براساس نظر کارشناسان متخصص سفر و گردشگری خوراک روح و سلامت انسان است و اگر آن را نادیده بگیرند افراد دچار فقر روحی می‌شوند که آسیب‌‌‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به مراتب بیشتر را برای جامعه ایجاد خواهد کرد.